Tijdens de ledenavond op 19 februari gingen we niet met Sjaak Verboom naar ’Eindeloos Mongolië’, maar wel onder meer naar Afrika en Spitsbergen. Al met al een bijzonder geslaagde avond.
Op 4 maart was het bestuur van de Historische Kring Huizen uitgenodigd om de opening te verrichten van het project Heemkunde op de Montessorischool de Gouden Kraal. Dit project belichtte van 4 maart tot 9 april de geschiedenis van Huizen in vele facetten: bezoeken aan het Huizer Museum, excursies door het oude dorp, demonstratie van de (kinder)klederdracht enzovoorts. Het project werd afgesloten met een fotosessie waar leerlingen en ouders op de foto mochten met Ria Westland en ondergetekende plus Carlijn van 5 jaar. Het was een leuke samenwerking waarbij onze Kring veel waardering ontmoette van de school.
Als u dit leest is de jaarvergadering van 7 mei al voorbij. In het volgende nummer van de Ratel zal hiervan kort verslag worden gedaan.
Het seizoen voor presentaties van de Klederdrachtgroep is traditiegetrouw begonnen op Hemelsvaartdag in Hoorn, bij de opening van het seizoen van de stoomtramlijn Hoorn-Medemblik. Tot en met de Huizer Dag en de Huizer Botterdag in september is de groep regelmatig in wisselende samenstelling in touw. Wilt u een keer mee, neemt u dan even contact op.
Op 25 mei zijn we weer aanwezig met een kraam in Winkelcentrum de Oostermeent in het kader van ‘Uit in Huizen’.
Zaterdag 24 augustus 2013 zal er weer een excursie worden georganiseerd en wel naar Amersfoort. Het programma houdt in een wandeling door het historische centrum en een rondvaart door de grachten. De kosten zijn € 28,50 per persoon, inclusief koffi e en lunch. Opgeven bij Ria Westland, telefoon 035-5262505.
Op dinsdag 17 september is onze volgende ledenavond met als onderwerpen oude schoolplaten van Cornelis Jetses en visserij op de Zuiderzee.
Graag tot ziens bij onze activiteiten. Met een vriendelijke groet, namens het bestuur,
Ingrid Groothoff, voorzitter
25 mei 2013 De Historische Kring Huizen staat met een kraam op de markt ‘Uit in Huizen’ in winkelcentrum Oostermeent
24 augustus 2013 Excursie naar Amersfoort
17 september 2013 Dia-avond door de heer W. Baarsen uit Urk over geschiedenis aan de hand van schoolplaten van Cornelis Jetses en na de pauze over de visserij op de
Zuiderzee.
VAN DE REDACTIE VAN DE REDACTIE
In vervolg op de eerste ‘schaarbrief’ (de Ratel van december 2012 blz. 9 en februari 2013 blz. 4) kregen wij van Harmen Kos de tekst van het Plakaat van de Staten van Holland en Westfriesland uit 1708, met de regels voor het gebruik van de ‘Gemeene Weiden’ die in dat jaar ingevoerd werden en teruggaan tot 1474. En in vervolg op de foto’s van het concert van Harmoniecorps Prinses Juliana voor het garnizoen van Huizen in april 1938 hebben we wat meer informatie over de militaire aanwezigheid in Huizen gevonden. Tenslotte zijn na de foto van de zendinstallatie uit 1927 (de Ratel van februari 2013 blz.11) nu twee foto’s opgenomen uit 1928 toen de verbinding met Indië tot stand kwam. Na de mededelingen van de Dialectwerkgroep beschrijft Klaas Schipper zijn herinneringen aan zijn geboortehuis in het Huizer dialect. Ter gelegenheid van de troonswisseling in 1948 schreef Henk Rebel (niet in dialect) twee gedichten die we u niet wilden onthouden bij de huidige troonswisseling. Met de hoofdstukken X en XI van het ‘Sociaal Geografi sch Referaat over de Gemeente Huizen’ van Ietske C. Jansen zijn we aan het einde gekomen van dit boeiende stuk onderzoek naar onze gemeente. Dan een beschrijving van het dorp Huizen uit het boek “De Nederlandsche Stad- en Dorps-beschrijver 1795 - 1800” en tenslotte twee foto’s van de Gooische stoomtram, die in de oorlog van stal werd gehaald omdat er geen brandstof meer was voor de bussen en de motortram.
Veel leesplezier gewenst,
Wendy van Noppen
PLAKAAT STATEN VAN HOLLAND EN WESTFRIESLAND PLAKAAT STATEN VAN HOLLAND EN WESTFRIESLAND
d.d. 31 augustus 1708
CAU Gr. Plakaatboek, Deel V p.923.
Transcriptie
De Raadpensionaris heeft op de vergadering gerapporteerd en de overwegingen met het advies van de Heren H.E.G.M. Gecommitteerden opgevolgd, om tot uitvoering van deze beslissing te komen.
De vergadering van 21 Juli l.l. heeft vastgesteld en dat vastgelegd in een akte van missieve in opdracht van de Raden en Meesters van de Rekeningen van H.E.G.M. Domeinen, gedaan te den Haag op 19 juli l.l.. Dit zal worden medegedeeld en geadviseerd aan de Burgemeesters van de Stad Naarden en de Buyrmeesters van de respectivelijke dorpen gelegen in het Gooiland. De H.E.G.M. hebben besloten dat de “Gemeene Weiden” gelegen in het Gooiland, in het gebruik kunnen worden genomen zoals was vastgelegd in de akte van 18 augustus l.l., en ook conform het vonnis van de Raad van Mechelen in het jaar 1474.
Er was toen vastgelegd dat de landerijen, bos en heidevelden vrijelijk gebruikt mochten worden. Ook mocht er gratis turf worden gestoken. Dit alles tegen een geringe jaarlijkse vergoeding in de vorm van een tijns (belasting). De Raden en Meesters van de Rekeningen van de Domeinen zullen er op toezien dat een en ander wordt uitgevoerd zoals dit is vastgesteld. Vooral dat de “Gemeene Weiden” in het Gooiland op een juiste wijze worden gebruikt. Hiervoor zal nog een regelement van gebruik worden opgesteld waaraan een ieder zich zal dienen te houden.
In een besluit van de tweede mei l.l., voor Burgemeesters en Regeerders van Stad Naarden en Gerechten van de Dorpen in het Gooiland. De regels zullen in de loop van dit jaar (1708) ingevoerd worden.
1. Volgens een defi nitieve en getekende kaart zullen per gemeente de “Gemeene Weiden” vastgelegd worden. Maar ook het plaggen van heide (voor grondlaag in de stallen), alsmede het vaststellen van akkerpercelen, moerassen, heiden, Waranden (jachtgebied van de Koning), wildernissen, bosaanplant en venen. Deze complexen vast te leggen als een gemeenschappelijk gebied.
2. Om ook binnen de gestelde tijd een en ander te realiseren, en hiervan de Raden en Mees-teren van H.G.E.M. te rapporteren, en een exacte lijst op te stellen van alle personen welke het vruchtgebruik hebben van o.a. de “Gemeene Weiden”. Hier wordt dan gezegd “Erfgooier”, en personen welke het recht hebben via hun voorouders, door koop of ervenis.
3. Voortaan mag niemand het recht worden onthouden tot gebruik van de “Gemeene Weiden”, en gebruik van de gronden.
Ten laatste wordt de jacht en het jachtrecht in het Gooiland vastgesteld. Volgens oude rechten had alleen de Graaf het jachtrecht. Later was dit door Koning Willem III (Majesteit van Groot-Brittanien) gewijzigd. Op dat moment mag een ieder vrij de jacht uitoefenen.
Bronnen:
Uit het archief van Stad en Lande van Gooiland, tevens Erfgooiersarchief, ondergebracht in het Streekarchief te Naarden. Ik ben zelf in het bezit van een copyboekje van het Plakaat, met bijbehorende lijst van Erfgooiers in de stad Naarden en de dorpen Blaricum, Bussum, Laren, Hilversum en Huizen.
Huizen, maart 1994,
Harmen Kos
EEN CONCERT DOOR HET CHRISTELIJK HARMONIECORPS PRINSES JULIANA 1 EEN CONCERT DOOR HET CHRISTELIJK HARMONIECORPS PRINSES JULIANA
vervolg
Hoewel er in 1933 al sprake was van dreiging van het uiteenvallen van Europa in twee vijandelijke blokken, werd in Nederland tot 1936 nog bezuinigd op het leger. Toen men de noodzaak inzag van versterking van de defensie, was het eigenlijk al te laat. Toch werd in 1938 de dienstplicht verdubbeld van vijf naar elf maanden en werden er voor de grotere aantallen soldaten nieuwe kazernes gebouwd. In het kader van de voorbereiding op een eventuele oorlog paste de legering van het garnizoen op Oud-Bussem in Huizen in maart 1938 en de bouw van de Kolonel Palmkazerne in Bussum later dat jaar. Voor Huizen was de komst van het garnizoen een feestelijke gebeurtenis met toespraken, het concert van de Harmonie en een defi lé.
.
Groot was de belangstelling der Huizer bevolking voor de intocht en het defi lé van het garnizoen.
DE RADIO-ZENDER TE HUIZEN OFFICIEEL IN GDE RADIO-ZENDER TE HUIZEN OFFICIEEL IN GEBRUIK GENOMENEalliaji
In vervolg op de plaatsing van de zendinstallatie in Huizen in 1927 (zie blz. 11 van de Ratel van februari 2013), werd in 1928 de radioverbinding met Indië tot stand gebracht. Holland met Indië nu draadloos verbonden!
Dank zij de Nederlandsche techniek, Nederlandsche energie en offervaardigheid, is nu de radioverbinding Holland-Indië door het gereedkomen van den Philips-zender te Huizen (130 K.W.
primair, op een golfl engte van 16.88 M.) een voldongen feit waarvan met groote voldoening mag
gewaagd. Onze foto’s geven links: het gebouw van buiten met de machtige antenne, en rechts: een interieurkiek met een kijk op de geweldige watergekoelde zendlampen.
VAN DE DIALECTWERKGROEP VAN DE DIALECTWERKGROEP
In de vorige Ratel werd vermeld dat de tweejaarlijkse dialectendag van de SND (Stichting Nederlandse Dialecten) niet doorging. Inmiddels heb ik bericht gekregen dat de Dialectendag dit jaar nog wel georganiseerd gaat worden en wel op 28 september in Hasselt (Belgisch Limburg). De dag zal een licht veranderde opzet hebben, daar de SND bezig is met een periode van herbezinning.
Er kwam een telefoontje van de heer Kolk (vroegere wethouder) die namens Sailability Huizer namen vroeg voor een nieuwe boot. Sailability is een stichting die zeilt met gehandicapten. Ze hebben in Huizen al twee boten met een Huizer naam. Dat wist ik nog niet. De eerste boot heet ‘astrangd’ (= brutaal) en de tweede boot ‘holleblok’(= klomp).
We hebben in het dialectcafé namen geïnventariseerd en ik heb nog enkele dialectsprekers apart gevraagd. Er is een lange lijst namen, veel vanuit de visserij, ingestuurd.
Uiteindelijk is daaruit gekozen: ‘batraaf’ (= ondeugende jongen) en voor een volgende boot is al gekozen: ‘gurniel’. Ontzettend leuk dat er weer twee dialectnamen in Huizen bij zijn!
Ineke van Herwerden
Hierónger een gedicht dat ik het vurëdreugen in ‘t Huizer café óp 21 maert 2013. Eerst ‘t waaróm bij m’n gedicht.
Een tijdjen ëlieën hem ik ëhoord dat ‘t boerderijtjen an de schooëlstraet ëslooëpt zal wurren. D’r binnen plannen óm óp dat aintjen gróngd en óp een stukkie gróngd van boer Klein van de Julianastraet, dat daer an grenst, een paar huissies neer te zetten. Nou bin ik ëbeuren in ‘t huissie dat an de boerderij vast zit, dus ‘t doeët me wel wat as dat vurdwijnt. Ik bin van de week eerst nog wat kiekies gaen niemen, dan had ik dee mar vast. ’t Is gien meer zoë as ‘t vroger was, mar vuruit mar. En too docht ik bij m’n aigen, ik kan daer wel een versie over schrijven. Dan doeën ik net of ‘t Sónderklaas is en dan kómt ‘t rijmen vanzelluf. En zoë ëdocht zoë ëdaen. Ik het ‘t ëneumd: Gebeurtegróngd.
Gebeurtegróngd
Teugenover de ouwe schooël is t’r iemand ëbeuren óp nommer elluf.
’t Was een jooëntjen, ik weet ’t zeker, want ik was ‘t zelluf
’t Wooëningkie zat an een boerderijtjen vast
De minsen hadden van mekaar gien last
Daer wooënden Grietemeut en Gerrit Hoep
En bij ons stóng ‘t huissie zoëwat óp de stoep
Gerrit Hoep was een breur van m’n Oëpa, een ouwe man
Vandaar oëk dat ik dee man kan
Hij had een hóngdekarre en wat vee
Misschien een aintjen grónd, ‘k het gien idee
Ómdat dee minsen ‘t eeuwige leven nijt hadden, binnen ze ësturven
En het de Bomovap too de Boerderij verwurven
Ze deeën in hout en are zaken
Totdat oëk de Bomovap in verval begun te raken
Too kwam ‘t in hangden van aar gespuis
Visser en Bunschoëten, éën was d’r een Muis
Ruim vijfentwijntig jaar hadden ze daer een kantoor
En de déël was de werkplaes, met gehamer en geboor
Mar wat ik nou toch het ëhoord
Een mins raakt t’r van gestoord
Ze wullen de boel slooëpen, weël had dat ëdocht
M’n gebeurtegróngd, alweer verkocht
Mar nou verdwijnt ie héëlemol
De bestie was allang weg, ’t is toch te dol
Voortzo kan ik gien meer zeggen: daer bin ik ëbeuren Want alles is dan weg en vurgoeëd verleuren
Klaas van IJs van Jaap en Janne van IJzik (Schipper)
TROONSWISSELING 6 SEPTEMBER 1948 TROONSWISSELING 6 SEPTEMBER 1948
Henk Rebel
Kroningslied O Gulden Hoofd (1898 - 1948)
‘t Is feest, ’t is feest, ‘t is Kroningsfeest O, Gulden Koninginne van Neêrlands Koningin. Prinsesse van Nassau En ieder mens is blij van geest, Heel Neêrland U beminne verheugd om zijn vorstin. Voor vijftig jaren trouw!
De vlaggen wapp’ren zonder tal: Regerend bij Gods Gratie oranje, rood, wit, blauw. Al reeds een halve eeuw En zingen hoort men overal En draagster van de natie Wilhelmus van Nassau. Der Nederlandse Leeuw.
In stad en land wordt feest gevierd, Een Gulden Koningsvrouwe en alles is verlicht. Een zeldzaamheid op aard
En overal is ’t mooi versierd. Wij zingen hou en trouwe
Het is een schoon gezicht. Om uwen troon geschaard
De kroonprinses bestijgt de troon, Maar ook bij al de vreugd haar moeder die ging heen. Past ons de dank aan God Een halve eeuw droeg zij de kroon, Die ons met haar verheugde nu is zij afgetreên. Die schonk dit heuglijk lot
De bede rijze op tot God: Oranje troon beklijve Wil Juliana geven Nog menig, menig jaar
uw wijsheid in haar moeilijk lot en dat de vrede blijve en vrede in haar leven. bij goud op ’t grijze haar.
SOCIAAL-GEOGRAFISCH REFERAAT VAN DE GEMEENTE HUIZEN - 1943 SOCIAAL-GEOGRAFISCH REFERAAT VAN DE GEMEENTE HUIZEN – 1943
Deel 9 en slot Ietske C.Jansen
Hoofdstuk X.
Sociale en cultureele instellingen.
Zooals ik in het begin van het referaat al opmerkte, is Huizen een frissche, vooruitstrevende gemeente, wat niet het minst in de sociale en cultureele instellingen tot uiting komt. Zoowel de armenzorg als de hygiënische en geneeskundige verzorging, de arbeidsbemiddeling, het onderwijs en het verenigingsleeven, staan op een hoog peil.
Arbeidsbemiddeling
Dit bureau houdt zich geregeld op de hoogte van de aanvragen van werkgevers en de aanbiedingen van arbeidskrachten en tracht door bemiddelend op te treden beiden te bevredigen. Op deze manier wordt onnoodige werkeloosheid voorkomen. Het volgend overzichtje geeft een aardig beeld van de werkzaamheden, mede in verband met de gebeurtenissen in het dorp en daar buiten.
Het aantal werkzoekenden bedroeg resp. in deze 5 jaar: 1936: 386; 1937¨527; 1938: 332; 1939: 246; 1940 258.
[* Gemeentesecretaris J. Groenestein vult hierbij aan: De plaatselijke arbeids-bemiddelingsbureaux zijn krachtens door de landsoverheid gegeven voorschriften per 1 Mei 1941 vervangen door z.g. gewestelijke arbeidsbureaux. De gemeente Huizen werd met ingang van dien datum gebracht onder het gewestelijk arbeidsbureau te Hilversum, bijkantoor Bussum. Inmiddels is
DE RATEL / FEBRUARI 2013
sedert ongeveer een half jaar (d.i. najaar 1943, hij schrijft op 17 maart 1944, Red.) het bureau Hilversum zelf evenals dat te Bussum, bijkantoor geworden van het gewestelijk arbeidsbureau te Amsterdam.]
Van de afneming van 1936 op 1937 is oorzaak de uitbreiding van de Balatumfabriek, de opening van de leerfabriek, en de in aanbouw zijnde teerfabriek. In 1937 kwam er meerdere bedrijvigheid in de bouwvakken, terwijl in 1939 de bouw van het nieuwe gemeentehuis plaats had en velen geplaatst konden worden in het ‘vrije bedrijf’.
In Januari 1940 waren er 408 werkeloozen, op 5 mei 1940, een week later vóór de oorlogstoestand 505. Door ordening van het bedrijfsleven en plaatsing van vele arbeids-krachten op de vliegvelden Soesterberg en Loosdrecht, werd hier echter al spoedig weer verbetering in gebracht, zodat het gemiddelde voor1940 toch vrij gunstig was. In de 30er jaren heeft men wel pogingen gedaan voor werkverschaffing en zoo kwam het beruchte Sijsjesbergplan tot stand, welke werkzaamheden men op 1 juli1933 aanving. Op 28 mei 1934 beëindigde men ze er evenwel alweer, omdat er moeilijkheden waren gerezen met den aannemer. Momenteel is er vooral onder de jeugdige arbeidskrachten in het geheel geen werkeloosheid, doordat de textielfabriek geopend werd, en vele Duitsche dienstboden vertrokken, die door plaatselijke hulp werden vervangen .
Armenzorg en steunuitkeringen
Het gemeentebestuur verleent elk jaar subsidie aan het burgerlijk armbestuur, die zorgt dat elke week het geld bij de armlastigen wordt rondgebracht. Steun wordt van Rijkswege uitgekeerd. Alles bij elkaar zijn er slechts 120 ondersteunden in Huizen. Dit is zeer wenig. Hierbij zijn niet gerekend degenen, die geldelijke tegemoetkoming krijgen ingevolge de Zuiderzeesteunwet. Doch dit zijn er niet veel. Tenslotte zorgt de visscherijvereeniging nog, dat de weduwen der voormalige visschers en de ouden van dagen geen armoede lijden door hun een uitkeering te doen toekomen.
Hygiënische en geneeskundige hulp
Wat betreft de keuringsdienst van waren valt Huizen onder het ressortiment Amsterdam. De vleeschkeuring geschiedt gemeenschappelijk met Bussum.
Aanvankelijk met Amsterdam, doch thans met de gemeente Bussum is door het gemeentebestuur een overeenkomst gesloten betreffende het vervoeren van lijders aan besmettelijke ziekten en het verplegen van hen in de ziekenhuis-barakken dier gemeente..
De gemeente telt 5 praktizeerende artsen en 3 praktizeerende tandartsen, alsmede een apotheek. Ook is de gemeente opgenomen in een districts-schoolartsendienst, waarvan de gemeente Huizen als z.g. kringgemeente geldt. De vereeniging ’Wijkverpleging en volksgezondheid’ zorgt voor geneeskundige hulp. Deze vereeniging telt 900 leden, en er zijn 2 wijkverpleegsters bij haar werkzaam, die zorgen voor de hulpbehoevenden, voor zuigelingen en voor T.B.C.-patiënten. Voorts heeft de gemeentearts een armenpraktijk, en is er voor deze praktijk ook een gemeente-verloskundige aangesteld. De gezondheidszorg is dus goed in orde in Huizen.
Woningbouw
Lang voordat er woningbouwvereenigingen waren, dus vóór de woningwet van 1901, was men in Huizen al met iets dergelijks bezig. Wijgert Kooy n.l. bouwde toen al systematisch arbeiderswoningen de kant van Blaricum op. Sindsdien zijn er 3 woningbouwvereenigingen opgericht, die echter in 1941 een fusie hebben aangegaan, zoodat er nu één is. Ze bouwen uitsluitend arbeiderswoningen.
Inrichtingen
Huizen heeft verschillende belangrijke inrichtingen binnen haar grenzen. In de eerste plaats noemen wij het Blindeninstituut aan de Rijksstraatweg. Dit instituut wordt bewoond door 140 personen uit alle standen en klassen der maatschappij. Er is een school aan verbonden voor buitengewoon lager onderwijs, terwijl er bovendien onderwijs wordt gegeven in vrijwel alle ambachten en beroepen. Er wordt veel aandacht aan het muzikaal onderricht besteed. In 1932 werd dit instituut feestelijk geopend in het bijzijn van de Koninklijke familie.
Het Amsterdamsch Kindersanatorium ‘Hoog- Blaricum’
Temidden van een heerlijke omgeving van bosch en hei, vinden hier 150 patiëntjes verzorging om van T.B.C. te genezen. Het is een groot gebouwencomplex, waar zieke kinderen uit alle deelen des lands naartoe stroomen om genezing te zoeken, waar een uitgebreide staf van personeel bij behulpzaam is.
Tenslotte staat aan de Naarderstraat nog het kinderherstellingsoord ‘Erica’, waar in normale tijden 50 herstelling behoevende Amsterdamsche kinderen kunnen worden ondergebracht, wat van de Evang. Luth.Gemeente A”dam uitgaat, terwijl het Oranje Weeshuis in het dorp gevestigd is, waar de weezen der Gemeente Huizen een tehuis vinden.
1914: Het nieuwe herstellingsoord “Erica” van de Luthersche Diaconessen-inrichting bij Huizen. De voorzijde. - Dit verplegingsgesticht, gelegen in een fraaie landelijke omgeving, werd feestelijk geopend met verschillende redevoeringen en kinderzang. - Het voornemen is, de kinderen van drie jaar en ouder eenige aangename zomermaanden te bezorgen en zoo mogelijk wordt het huis ook des winters open gehouden. - De inrichting is zeer practisch en voldoet aan de hoogste eischen van de hygiëne. - Er worden reeds 16 kinderen verpleegd; maar het huis biedt plaats voor een grooter aantal.
Onderwijs
In Huizen zijn 9 scholen voor lager onderwijs, n.l. 1 openbare lagere school, die nu in het nieuwe gebouw aan de Trompstraat huist, 1 bijzondere neutrale school, 1 sanatoriumschool en 6 bijzondere Christelijke scholen. Op al deze scholen gaan tesamen 1150 leerlingen, terwijl ongeveer 100 Huizer scholieren buiten de gemeente op school gaan. Er bestaan 2 scholen voor voorbereidend lager onderwijs met in totaal ongeveer 225 leerlingen. Middelbare scholen zijn in Huizen niet aanwezig. Er is verder een avond-ambachts-teekenschool en men kan handels-Avondcursussen volgen, die door de vereeniging van handelsonderwijs in stand worden gehouden. Ongeveer 60 leerlingen volgen dit onderwijs. Zooals al eerder werd opgemerkt, worden de tuinbouwcursussen in Naarden en Bussum goed door Huizers bezocht.
In 1920 werd een openbare Christelijke leeszaal opgericht, die thans een boekenschat van ongeveer 2300 boeken omvat.
Vereenigingsleven
Behalve de al in ander verband genoemde ‘Visschersvereeniging’ en ‘Vereeniging voor wijksverpleging en volksgezondheid’ heeft Huizen vele muziekverenigingen, o.a. zangkoren en muziekcorpsen. Vooral het corps ‘Prinses Juliana’ was tot ver in de omtrek bekend, en het behaalde op concours dan ook vaak de prijzen. Voor de oorlog kon men op Donderdag- en Zaterdagavonden vaak één dezer corpsen beluisteren, die dan in de muziektent op de Brink een paar nummertjes ten beste gaven.
Tenslotte dient nog een zeer belangrijke instelling vermeld, n.l. Stichting Gooisch Natuurreservaat. Door het steeds voortgaande volbouwen van het Gooi ter wille van de toevloed van nieuwe bewoners, was reeds veel van het ongerepte natuurschoon van het Gooi teniet gedaan. Langzamerhand drong het tot de menschen door, dat hier een stokje voor moest worden gestoken. Dat Hilversum het Spaanderswoud kocht en Bussum het buitengoed Bantam, waren al teekenen in de goede richting. Maar er moest meer gebeuren. Stad en Lande van Gooiland bezat behalve de heidegronden, nog groote heiden tusschen Hilversum, Bussum en Laren en tusschen Huizen en Blaricum. Niemand had kunnen droomen, dat deze heiden nog eens object zouden kunnen worden van de bouwspeculatie. Bij het schaarser worden der bouwterreinen begon echter ook hier de kans op verbrokkeling en afbraak van het landschap grooter en grooter te worden. Toch werden er plannen beraamd, die aanvankelijk mislukten, maar die uiteindelijk tot resultaat hadden, dat het Gooisch Naruurreservaat werd opgericht, die practisch gesproken alle Gooische heiden in bezit kreeg. De Erfgooiers verkochten een deel van hun voorvaderlijk erfdeel, niet alleen de provincie en de gezamenlijke Gooische gemeenten, maar ook de gemeente Amsterdam gaf geld of nam geldelijke verplichtingen op zich voor de aankoop van een deel der erfgooiers-eigendommen en van het Bikberger Bosch. Het initiatief hiertoe ging uit van den heer Mr. P. van Tienhoven, voorzitter van de ‘Vereeniging tot behoud van natuurmonumenten’. In dit verband dient met dankbaarheid de werkzaamheid herdacht te worden van wijlen Jhr. Mr. Dr.A. Roëll, Commissaris der Koningin in Noord-Holland, die uiteindelijk de stuwende kracht van dit alles is geweest. Zooals de zaken nu staan, zal een groot deel van het Gooische natuur-schoon ongerept bewaard blijven.
HOOFDSTUK XI
Slotbeschouwing
Het is wel heel moeilijk om in deze onzekere tijden eenige uitspraak te wagen over de lotgevallen van eenige gemeente. Maar toch zijn er misschien in groote lijnen wel enkele waarschijnlijkheden te deduceeren. Het is te verwachten, dat Huizen in de loop der jaren steeds meer een forensen-gemeente wordt, zoodat de behartiging van de belangen van de gemeente dus ook op deze groep gericht zal moeten zijn. Het genoemde uitbreidingsplan is daar reeds een voorbeeld van. Het is ook de vraag in hoeverre de Erfgooiers-gemeenschap haar gemeenschappelijke grond zal behouden, en of het niet in het algemeen belang zal zijn deze oeroude instelling op te heffen, omdat ze geen nut meer afwerpt voor de maatschappij.
Een andere open vraag is, of Huizen als industrieplaats zich nog zal uitbreiden. Velen zijn van mening, dat het beter is niet teveel industrieën in Huizen te vestigen. Bovendien zou dan voortaan fabrieksruimte bijgebouwd moeten worden, aangezien alle gebouwen aan de haven al voor de industrieën in gebruik genomen zijn. Tenslotte zal de functie van de haven zich eerst in de toekomst scherp kunnen afteekenen. Men ziet het, zooals achter het lot van ons geheele volk, staat achter het lot van deze gemeente een groot vraagteeken. Het is des te moeilijker, om eenige uitspraak te doen, omdat de primaire verhouding mensch-bodem langzamerhand geheel verdoezeld is en andere factoren een grootere rol spelen.
Maar wanneer de Huizer bevolking zich in de toekomst, evengoed als tot nog toe het geval was, een bestaan zal weten te verschaffen, hetzij door direct van de door de bodem gegeven mogelijkheden, hetzij door van meer indirecte factoren gebruik te maken, dan mag men de gegronde hoop uitspreken dat het een bloeiende en groeiende gemeente zal zijn en blijven.
Hiermee eindigt het referaat van Mw. Ietske Jansen uit 1943/1944. Telkens weer valt op hoe groot de voorspellende waarde was van de conclusies die zij trok uit de gegevens die haar ter beschikking stonden in 1943, midden in de oorlog en dus midden in een tijd waarin de toekomst voor Nederland en Huizen allesbehalve zeker was. .
Onze hartelijke dank gaat uit naar Mw. Jansen dat zij ons toestemming gaf haar scriptie te publiceren in de Ratel.
Dus schetst de Tekenkunst het schoon en vrolijk HUIZEN
Een Gooische voorraadschuur van tuingewas en graan,
Dat ons d’alouden staat van ’t Land nog doet herdenken, Als ‘t snorrend spint, of zijn getouwen bonzend gaan: Het ruime Zuidermeir zet door de visscherij, Het breede dorp ook welvaart bij.
H E T D O R P H U I Z E N
Van dit dorp mag met recht gezegd worden, dat het één der voornaamsten van het vermaaklijk Gooiland is, deszelfs
L I G G I N G
is anderhalf uur gaans beoosten Naarden, digt aan de Zuiderzee, wier strand, even als te Muiderberg en elders, zeer flaauwlijk afloopt, zo dat men bijna een half uur ver in zee zoude kunnen gaan, zonder zig hooger dan tot den midden toe nat te maaken, welke eigenschap des oevers in den zomer geene onaangenaame uitspanningen verschaft: (zie onze beschrijving van Muiderberg voornoemd.)
Het dorp ligt voords alleraangenaamst, ter oorzaake dat veele van de hooge en laage gedeelten des lands bebouwd zijn, en men er ook een gezicht op de Zuiderzee, voornoemd, heeft; doch de huizen staan er in geene bepaalde roojing; elk heeft er zijn bebouwden grond of akker bij, zo dat het graan, en de andere landvruchten, er als tusschen de huizen ingroejen; bij dit dorp behoort voords eene ongemeen groote Meente, waarvan wij, onder onze beschrijving van Laaren, breedvoerig genoeg gesproken hebben.
N A A M S O O R S P R O N G
Van deezen vinden wij niets aangetekend; ook hebben onze navorschingen ons desaangaande Niets kunnen doen ontdekken; sommige ingezetenen beweeren, op overleveringen, dat Huizen eigenlijk een visschers dorp is, en, daar de visschers gemeenlijk hutten bewoonen, hier ter plaatse veele goede huizen gevonden wordende, men daarom dit visschers dorp vereerd heeft met de naam van Huizen, als of men zeggen wilde, het visschers dorp daar Huizen en geene hutten staan; wat de waarheid hiervan zoude weezen kunnen wij niet beslissen.
S T I C H T I N G E N G R O O T T E
De stichting, of eerste aanleg des dorps is mede met geene mogelijkheid te bepaalen; men wil dat het reeds zeer oud zij.
Wat de GROOTTE betreft, het wordt in de quohieren der verpondingen begroot op 271 en een halve zwad (een oppervlaktemaat van grasland (Red.), 11 voeten weiland, 256 morgen, 690 roeden geestland, en nog 177 morgen, 645 roeden zulk land, onder Bussem gelegen, allen Gooische morgen van 800 roeden groot, intusschen geschiedt deeze begroting alhier even als op alle andere plaatsen van Gooiland, naamlijk van het schotbaare land, zonder de uitgestrektheid van de heiden mee te rekenen.
Dat het dorp Huizen, sedret groote honderd jaaren, niet weinig gebloeid moet hebben, blijkt uit de toeneeming van het getal der wooningen aldaar, in gemelden tijd: op de lijst van 1632, vindt men er 136 voor aangeteekend, en op die van 1732, is dat getal veranderd in 285, des is het in gezegde honderd jaaren met 149 huizen vergroot, dat is meer dan ééns zo groot geworden - de bewooners deezer huizen zijn meest van den Gereformeerden Godsdienst; men heeft er ook veele Doopsgezinden, en eenige weinige Roomschen.
’ T W A P E N
Dit is een melkmeisjen, draagende twee emmers, op een zilveren veld.
K E R K L I J K E E N G O D S D I E N S T I G E G E B O U W E N
De Dorps- of Gereformeerde kerk, die alhier gevonden wordt, heeft uitwendig geene bijzonderheid van eenig aangelang; zij draagt een dikken zwaaren toren, met slagklok en uurwijzer voorzien; van binnen is ’t gebouw ongemeen fraai aangelegd; ’t gezicht op den predikstoel en daaraan gevoegde verdere aanzienlijke gestoelten, is zeer behaagelijk; zijnde alle die gestoeltsen gevallig bruin gekleurd.
Onder den avondgodsdienst wordt het ruim verlicht door vier koperen kaarskroonen. Voor eenige jaaren is deeze kerk van binnen aanmerkelijk vernieuwd: uitwijzens het volgende versjen, dat men tegen een der wanden leest:
In uw vernieuwde kerk, o Huizen! staan Gods knechten, Verkondigende aan u des Heeren dierbre rechten.
Een ander versjen luidt dus:
Die Godes woord aan hoort, en daarnaar niet en leeft, Is als ’t bezaaide land dat geene vruchten geeft.
De Pastorij en het Schoolhuis zijn beiden aan het oogmerk zeer voldoende: in de school worden alle de dorps-kinderen, van wat Godsdienst ook, ontvangen.
Wees- of Arm huizen worden hier niet gevonden: de Weezen en Armen worden by de inwooners besteed.
De Doopsgezinden hebben er voords eene zeer nette vergaderplaats, tot wier vernieuwing de Heer JACOBUS VAN HOORN, in zijn leven Leeraar der Vereenigde Waterlandsche en Vlaamsche Doopsgezinden te Amsteldam, veel toegebragt heeft.
W E R E L D L I J K E G E B O U W E N
zijn hier niet voorhanden; het Rechthuis wordt gehouden in eene herberg, dat een zeer aanzienlijk en spacieus gebouw is.
K E R K L I J K E R E G E E R I N G
Deeze bestaat uit den Predikant, zijnde thans de Wel. Eerwaarde Heer DIRK VAN DEN HAM, behoorende onder de Classis van Amsteldam; benevens twee Ouderlingen en twee Diaconen, van welken jaarlijks één Ouderling en één Diacon afgaat, en door een anderen vervangen wordt, ter keuze van Schepenen, uit de nominatie van een dubbeldgetal door den Kerkenraad zelven gemaakt.
W E R E L D L I J K E R E G E E R I N G
Deeze is wederom als op alle de andere dorpen van Gooiland, zie het geen wij deswegen onder onze beschrijving van Hilversum, enz. gezegd hebben.
Er zijn te Huizen twee Kerkmeesters, die door Schout en Schepenen verkozen worden, en voor hun leven aanblijven.
Bijzondere voorrechten heeft Huizen niet; ook liggen deszelfs inwooners onder geene bijzondere verpligtingen.
In den schaarbrief, waarvan wij elders spreeken, leezen wij wegens dit dorp:
„ Eerstelijk dat gedeelte van de heyde, ’t geen doorgaans gelegen is ten zuidoosten van
„ Gravenveld, en ten zuidoosten van de Landerijen die opwaarts met eekenhout beplant zijn,
„ genaamt duinen, strekkende in de lengte van de Huizer Neng af, van daar zuidwaarts op
„ tot aan de plantagie van de Wed. de Heer HENDRIK THIERENS, en grenzende
„ tot aan het veld van de Wed. den Heere ABM. SCHEERENBERG: loopende in de
„ breedte van Gravenveld, en de voornoemde zogenaamde duinen, zuidoostwaards op tot
„ aan de plantagie, behoord hebbende de Heer VAN HOORN, de Wed. de Heer CORNELI S
„ NAGTGLAS, en tot de velden van andere particulieren aldaar in de rondte gelegen, daar
„ onder begrepen de heijde genaamt de Catheet, tot aan het land van de Wed. de Heer
„ SCHEERENBERG voornoemd. “
B E Z I G H E D E N
Bestaan voornaamlijk in de rederij, en den zo hoogstnuttigen landbouw; er wordt, gelijk elders in Gooiland, veel boekwijt gewonnen; men legt er zig ook niet weinig toe op het teelen van lange raapen, en andere aardvruchten: eenige andere Huizenaars geneeren zig met het weeven van grof doek, en grove wol tot seilen; het spinnen van kantoen tot pitten voor kaarsen en lampen gaat er ook sterk in zwang, en alle de vruchten huns arbeids worden voornaamlijk te Amsteldam vertierd.
De visscherij is er mede een tak van bestaan, waartoe de Zuiderzee, gelijk gezegd is, de gelegenheid aan de hand geeft: meestal wordt er bot gevangen: deze wordt met karren langs de Vecht gevoerd, onderweg, en ook niet weinig te Utrecht verkocht; eenige anderen zeilen met hunne vangst naar Zeeburg, alwaar zij dezelven in platte bennen op wagens laaden, en ze daarmede rondsom Amsteldam, in de Diemermeir en elders verkoopen: daar zij met hunne geladene wagentjes niet in Amsteldam mogen komen, draagen sommige van deeze visschers, (hun voordeel met den verkoop binnen de stads poorten meenende te kunnen doen) hunne bennen ter poorte in, en venten de bot langs de huizen uit; doch daar zij dus doende de markt-pachten niet betaalen, wordt hen niet zelden alles wat zij te koop aanbieden afgenomen: dit is buiten tegenspraak schadelijk, echter moet dat schadelijke minder zijn dan het voordeel, ’t welk zij met de gezegde verkoop weeten te doen; want hoe dikwijls hun ook het lot van beroofd te worden moge treffen, ’t kan hun niet doen besluiten dien verboden handel te staaken.
„ Sedert eenige jaaren”, lezen wij ,,heeft men er ook begonnen bokking te droogen, die,
„ hoewel zij te Amsteldam, onder den naam van Harderwijker bokking, vertierd wordt, en
„ waartoe eene bijzondere marktplaats, (op het “Koningsplein”)„ gesteld is, echter zo
„ smaaklijk niet is als de oprechte Harderwijker visch, ’t welk aan de wijze van rooken „ toegeschreven wordt: er wordt des winters ook veel spiering gevangen en vertierd. Wegens de afzonderlijke geschiedenis van Huizen, kan niets bijzonders gezegd worden, ook heeft het dorp in onze jongstledene beroerten weinig deel gehad.
B I J Z O N D E R H E D E N zijn er voor den vreemdeling niet te bezichtigen.
L O G E M E N T E N
Het Rechthuis; men vindt er nog eene en andere herberg van minderen rang.
R E I S G E L E G E N H E D E N
Maandag, Dingsdag en Woensdag, vaart een zeilschuit, vice versa, op Amsteldam: des winters bij besloten water rijdt er op dezelfde dagen een wagen.
[Redaktie: De onder het hoofdstuk ”Kerklijke Regeering” genoemde Ds. Van den Ham stond in Huizen van 1773 - 1797]
Het oude Gooische stoomtrammetje, dat met pensioen was gegaan, is weer in dienst gesteld op het traject Bussum-Huizen. Puffend vindt het vehikel zijn weg over de ijzeren staven. 1940
De Gooische Stoomtram tijdens de oorlogsjaren
In de jaren 1920 werden de stoomtrams voor een groot deel vervangen door motortrams. De aanschaf van tien moderne trammotorwagens kon echter niet verhinderen dat in 1939 de dienst tussen Amsterdam en Naarden werd vervangen door een busdienst. Het materieel werd verkocht en de rails naar Amsterdam opgebroken. Kort hierna werd Nederland in mei 1940 bezet door de Duitsers. Brandstofschaarste was het gevolg en hierdoor konden de bussen en de resterende motortrams niet meer rijden. Enkele nog aanwezige stoomtrams werden tenslotte weer voor reizigersvervoer in het Gooi ingezet.
De indertijd opgebroken rails van de Gooische tram op de baanvakken Laren-Blaricum en Blaricum-Huizen zijn opnieuw gelegd en de verbinding tusschen deze plaatsen is tot groote tevredenheid van de inwoners hersteld. Mei 1942.
DE HUIZER MOLEN DE HUIZER MOLEN
Gedicht van Jan C. Rebel uitgesproken bij een bezoek van de klederdrachtgroep van de Historische Kring Huizen aan het Openlucht Museum in Arnhem op 30 juni 1990
Dierbare molen van ons dorp, nu wij hier voor je staan. Denken we aan vervlogen tijden, in ons goede dorpsbestaan.
Je staat hier als een stil getuige te dromen tussen het groen, van je dominante plaats op de molen berg van toen.
Je ziet we zijn je niet vergeten. Al zijn de jaren heengegaan. De generatie van 1990 heeft jou nog in het geheugen staan.
Onze groep viel de eer te beurt, om ons te presenteren. En we proberen zo het volk het verleden te waarderen.
Dat is ook het doel van jou bestaan, hier op deze mooie stand. Nu wij hier in het museum zijn, staan wij hier samen voor garant.
Op ons rust dus de mooie taak, het dorp en zijn verleden, te tonen aan de mensen nu, die leven in het heden.
De tijden van weleer zullen nooit wederkeren. Maar blijvend zullen wij, ons Huizer verleden eren.